Παντελής Τσάβαλος

Οι αντικλασικές και μανιεριστικές τάσεις στην ευρωπαϊκή ζωγραφική του 16ου αιώνα και η πρόσληψη και αξιοποίησή τους από τον Θεοτοκόπουλο

Νέος κύκλος 8 διαλέξεων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

15 Οκτωβρίου – 10 Δεκεμβρίου 2014
κάθε Τετάρτη, 19:00 – 21:00

Ποια είναι άραγε η σχέση ανάμεσα στο πραγματικό και το αναπαριστώμενο; Τι κάνει στ’ αλήθεια η ζωγραφική; Αναπαριστά, ερμηνεύει, εκφράζει ή κάτι διαφορετικό; Από πού αντλεί τη δημοτικότητά της ανά τους αιώνες και πότε αυτή η δημοτικότητα τίθεται σε κρίση; Τι συμβαίνει όταν η ταυτοσημία ανάμεσα στην εικόνα και την πραγματικότητα διασαλεύεται ή αποδομείται; Πως ικανοποιούνται οι εντάσεις που εισβάλλουν στο ρήγμα που δημιουργεί αυτή η διασάλευση; Ποια είναι η σχέση της εικόνας με την πραγματικότητα και ποια η σχέση της τέχνης με την «παραμυθία»; Γιατί δεν είναι τόσο γνωστοί οι μανιεριστές ζωγράφοι αν πρόκειται για μεγάλους καλλιτέχνες;

Αυτά και πολλά άλλα, παρόμοια ερωτήματα θα προσπαθήσει να απαντήσει ο νέος κύκλος διαλέξεων του Παντελή Τσάβαλου με τίτλο Από τον Μανιερισμό στον Γκρέκο και θέμα τις αντικλασικές και μανιεριστικές τάσεις στην ευρωπαϊκή ζωγραφική του 16ου αιώνα και τη σχέση του Θεοτοκόπουλου με αυτές. Ο κύκλος γίνεται με αφορμή τον επετειακή αναφορά στον Γκρέκο για τα τετρακόσια χρόνια από τον θάνατό του (1614-2014) και τις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εκθέσεις για μανιεριστές καλλιτέχνες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια σε μεγάλα μουσεία του εξωτερικού.

Τα μανιεριστικά έργα δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται για την απεικόνιση του κόσμου, ούτε, ίσως, για την ερμηνεία αυτού μέσω της τέχνης. Φαίνεται να στοχάζονται περισσότερο πάνω στο νόημα της ίδιας της καλλιτεχνικής αναπαράστασης, το σκοπό και την ουσία της. Εξαρθρώνουν την αναγεννησιακή αντίληψη του χώρου, τοποθετούν την ανθρώπινη μορφή να τον ορίζει, αντί να ορίζεται από αυτόν, αντιστρέφουν ή καταργούν την καθιερωμένη ιεράρχηση των στοιχείων της απεικόνισης, διακόπτουν τη ροή του αφηγηματικού πλαισίου και αποδίδουν το φως και το χρώμα με τρόπους που ξεπερνούν κατά πολύ τη συμβατική φυσική αναπαράσταση και προαναγγέλλουν τάσεις που προσιδιάζουν στις αναζητήσεις της μοντέρνας και της σύγχρονης τέχνης, με έμφαση στην αυτονομία και την αυτοαναφορική δύναμη των εικαστικών στοιχείων, παρά το φαινομενικά παραστατικό περιεχόμενο τους. Παρά τον αντικλασικό τους χαρακτήρα και τα έντονα στοιχεία κλονισμού των ισορροπιών της εικόνας οι μανιεριστές δημιουργούν κάποια από τα πιο ενδιαφέροντα και πιο δυνατά έργα στην ιστορία της τέχνης τα οποία αποτελούν και το αντικείμενο αυτό του κύκλου.

Η πρώτη διάλεξη (15/10/2014) αποτελεί μια εισαγωγή στο Μανιερισμό, εξετάζει τα στοιχεία της εικαστικής του γλώσσας τα αντιπαραβάλει με αυτά της Αναγέννησης και επιχειρεί να διερευνήσει τις αιτίες και τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή την νέα έκφραση, να αξιολογήσει τα εκφραστικά της δεδομένα και να κατανοήσει τις μεταθέσεις που υφίσταται η σχέση ανάμεσα στη μορφή και το περιεχόμενο και τους τρόπους που αυτές οι μεταθέσεις αλλάζουν την ουσία και την έννοια του έργου τέχνης.

Οι επόμενες τρεις διαλέξεις (22/10, 29/10 και 5/11) μελετούν πιο αναλυτικά το έργο των σημαντικότερων μανιεριστών ζωγράφων , του Jacopo Pontormo, του Rosso Fiorentino, του Agnolo Bronzino και του Parmigianino με εκτενή ανάλυση και αναφορά στα σημαντικότερα έργα τους μέσα από ιδιαίτερα πλούσιο εικονογραφικό υλικό.

Η πέμπτη διάλεξη (12/11) παρουσιάζει την εξάπλωση της μανιεριστικής ζωγραφικής σε χώρες πέραν της Ιταλίας, όπως η Γαλλία και οι Κάτω Χώρες, στη συνέχεια στρέφεται και μελετά άλλες μορφές τέχνης, πέραν της ζωγραφικής, όπως η γλυπτική, η αρχιτεκτονική και η μουσική και ολοκληρώνει την αναφορά στον Μανιερισμό με έργα σημαντικών ζωγράφων όπως ο Michelangelo, ο Tiziano, ο Bruegel, ο Tintoretto και ο Greco, των οποίων το συνολικό έργο δεν ταυτίζεται απόλυτα με τον Μανιερισμό, αλλά υιοθετεί κατά περίπτωση λιγότερα ή περισσότερα μανιεριστικά στοιχεία.

Οι τρεις τελευταίες διαλέξεις επικεντρώνονται στο έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Στην πρώτη από αυτές (26/11) διερευνάται η σχέση του με το Μανιερισμό και ο τρόπος που συντίθενται στο έργο του οι βυζαντινές καταβολές και μνήμες με τις μανιεριστικές τάσεις για να συναντήσουν και οι δυο μαζί το θρησκευτικό όραμα και να το αποδώσουν με το ιδιαίτερο ύφος του. Στις δύο επόμενες διαλέξεις (3/12, 10/12) γίνεται αναφορά στο γενικότερο έργο του Γκρέκο και ακολουθούνται τα βήματά του από την Κρήτη στην Ιταλία κι από εκεί στην Ισπανία σε μια συναρπαστική διαδρομή η οποία παρουσιάζεται μέσα από θεματική οργάνωση και παρουσίαση των έργων του.

Η προσέγγιση των ζωγράφων και των έργων ακολουθεί έναν συνδυασμό κοινωνικοιστορικής, φορμαλιστικής και σημειολογικής μεθοδολογίας.

Ημερομηνίες διαλέξεων: 15/10, 22/10, 29/10, 5/11, 12/11, 26/11, 3/12, 10/12
(η διάλεξη στις 19/11 δεν θα πραγματοποιηθεί)

Νεοφ. Δούκα 4 (Αίθουσα Διαλέξεων, 5ος όροφος)

Για πληροφορίες και συμμετοχές επικοινωνήστε τηλεφωνικά με το ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ στο 210-7228321-3 (Χριστίνα Κορατζάνη), εσωτ. 125 ή  πατήστε εδώ