Παντελής Τσάβαλος

Νέος κύκλος διαλέξεων στη Γκαλερί Μαρνέρη

5 Νοεμβρίου έως 17 Δεκεμβρίου 2019

Κύκλος 7 συναντήσεων. Κάθε Τρίτη, 19:00-21:00

Λεπτομέρεια από την αυτοπροσωπογραφία του Ρέμπραντ που βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτων (Rembrandt, Self-Portrait with Beret and Turned-Up Collar, 1659, Oil on canvas, 84.4 cm × 66 cm, National Gallery of Art, Washington, D.C.)

Για τον κόσμο της τέχνης, το 2019 ονομάστηκε «έτος Ρέμπραντ» (λόγω της επετείου των 350 ετών από τον θάνατό του) και εορτάζεται σε όλο τον κόσμο με ένα μεγάλο αριθμό από πολύ ενδιαφέροντα αφιερώματα και εκθέσεις. Με αφορμή αυτό το γεγονός, ο νέος κύκλος διαλέξεων στη Γκαλερί Μαρνέρη επικεντρώνεται στον Ρέμπραντ και την Ολλανδική ζωγραφική του 17^ου αιώνα.

Το έργο του Ρέμπραντ (1606 – 1669)  κατέχει μια ιδιαίτερα ξεχωριστή θέση στην Ολλανδική ζωγραφική του 17ου αιώνα και γενικότερα στην Ιστορία της τέχνης. Οι ατομικές και ομαδικές προσωπογραφίες του αποδίδονται με έναν τρόπο που φαίνεται να εγκαταλείπει σύντομα την κυρίαρχη σημασία του θέματος καθαυτού για να προχωρήσει στη ζωγραφική του επεξεργασία τονίζοντας με εικαστικά πλέον μέσα το ψυχολογικό περιεχόμενο του θέματος και αναδεικνύοντας τις προεκτάσεις του με έναν ιδιότυπο, αριστουργηματικό χειρισμό του φωτός, της σκιάς και του χρώματος.

Στα θρησκευτικά θέματα, που συνεχίζει να ζωγραφίζει, σε αντίθεση με το πνεύμα της εποχής του, επιλέγει χαμηλών τόνων βιβλικές αφηγήσεις, τις οποίες αποδίδει με έναν χειρισμό που δεν τονίζει το θεϊκό μεγαλείο, αλλά τη μέθεξη στο ανθρώπινο δράμα. Η δραματικότητα του θέματος δεν συντελείται με μεγάλες χειρονομίες, δυναμικά συνθετικά στοιχεία και απότομες μεταβάσεις από το φως στο σκοτάδι, όπως στον τυπικό χειρισμό της εποχής του Μπαρόκ. Η δράση είναι εσωτερική, πραγματοποιείται με εικαστικά μέσα και εκφράζεται με το φως και το χρώμα.

Ρέμπραντ, Η επιστροφή του ασώτου, Ερμιτάζ (Rembrandt, The Return of the Prodigal Son, 1669, Oil on canvas, 262 x 206 cm, The Hermitage, St. Petersburg)

Τα έργα βυθίζονται στο σκοτάδι και από εκεί ανασύρεται το φως, ένα φως που ξεπηδά μέσα από τις μορφές, παλεύει με τα σκοτεινά σημεία, απλώνεται σε λιτές χρωματικές κλίμακες με άπειρες τονικότητες και ενδιάμεσες διαβαθμίσεις, από τα βελούδινα καφετιά και κόκκινα μέχρι τα μεταλλικά κίτρινα του χαλκού, συμπάσχοντας με τον άνθρωπο,  τονίζοντας το ψυχολογικό βάθος των σκηνών που απεικονίζει και καταφέρνοντας να βρει το εικαστικό ισοδύναμο που εκφράζει τη δραματικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης όπου το φως υπάρχει μέσα στο σκοτάδι όπως η ελπίδα υπάρχει μέσα στην ανάσχεση.

Σάνρενταμ, Εσωτερικό της εκκλησίας του Αγίου Οδόλφου, Κρατικό μουσείο, Άμστερνταμ (Pieter Saenredam, Interior of the Church of St Odulphus, Assendelft, 1649, Oil on panel, 50 x 76 cm, Rijksmuseum, Amsterdam)

Εκτός από το ζωγραφικό, χαρακτικό και σχεδιαστικό έργο του Ρέμπραντ, στον κύκλο αυτών των διαλέξεων θα έχουμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε:

Στη γαλήνια καθαρότητα των διαρθρωμένων με μαθηματική διάνοια έργων του Pieter Saenrendam.

Στη λάμψη και τη γοητεία του υλικού κόσμου και της υφής των αντικειμένων που τον απαρτίζουν, στα έργα του Pieter Claesz, του Willem Heda και του Willem Kalf.

Στους τρόπους που η αφήγηση μετατρέπεται σε ζωγραφική σύνθεση στα έργα του Pieter de Hooch.

Στην απεραντοσύνη της φύσης και τη μεταβλητότητα του ουρανού, της γης και της θάλασσας στα έργα του Ruisdael και του Hobbema.

Στις προκλήσεις στην αντιληπτικότητα του ματιού στα έργα του Hoogstraeten.

Στην φαινομενική καθημερινότητα και τη σιωπηλή ποίηση του γνώριμου κόσμου στα εσωτερικά του Gabriel Metsu, του Gerard ter Borch και του Johannes Vermeer.

Στο έργο του Βερμέερ, θα γίνει ιδιαίτερη αναφορά καθώς οι καθημερινές σκηνές που απεικονίζει αποτινάσσουν το εύθυμο ή το ανεκδοτολογικό τους περιεχόμενο και μεταμορφώνονται σε ένα διαχρονικό νόημα της ικανότητας θέασης του κόσμου απαλλαγμένης από την ωφελιμιστική θεώρηση και εμποτισμένης με την ποίηση της ζωής.

Βερμέερ, Νεαρή γυναίκα στο παράθυρο, με κάνάτα νερού από το Μητροπολιτικό μουσείο της Νέας Υόρκης (Vermeer, Young Woman with a Water Jug, 1660-62, Oil on canvas, 45,7 x 40,6 cm, Metropolitan Museum of Art, New York)

Οι παρουσιάσεις έχουν τη μορφή διαλέξεων που διαρκούν δυο εκπαιδευτικές ώρες. Για την ουσιαστικότερη κατανόηση του αντικειμένου γίνεται συχνά χρήση εξωεικαστικών αναφορών από τη μουσική, την λογοτεχνία, , τη φιλοσοφία, τη φύση και την επιστήμη που συνδυάζονται (συγχρονικά ή διαχρονικά) με τις εικαστικές μορφές με γνώμονα τη μορφή, το περιεχόμενο ή το ύφος. Η παρουσίαση στηρίζεται στο λόγο και στην εικόνα με προβολή ιδιαίτερα πλούσιου εικονογραφικού υλικού.

Η μεθοδολογία που ακολουθείται είναι ένας συνδυασμός διαφορετικών θεωρητικών προσεγγίσεων (κοινωνικο-ιστορική, φορμαλιστική, ψυχαναλυτική, σημειολογική κ. α.) με διαφορετική έμφαση και βαρύτητα σε κάθε ενότητα. Η συνδυασμός αυτών των μεθόδων στοχεύει αφενός στη εξοικείωση με τα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ερμηνεία των έργων και αφετέρου στην βαθύτερη και ουσιαστικότερη μελέτη και κατανόηση του ίδιου του αντικειμένου.

Ο γενικότερος στόχος του σεμιναρίου ιστορίας της τέχνης δεν είναι απλώς πληροφοριακός, γνωστικός ή αισθητικός. Τα μαθήματα ουσιαστικά στοχεύουν στην συγκρότηση ενός εννοιολογικού σύμπαντος στο οποίο έννοιες που αφορούν στην τέχνη και τον πολιτισμό να κατέχουν μια σημαντική θέση. Κατανοώντας καλύτερα τους τρόπους με τους οποίους συγκροτούνται και λειτουργούν οι μορφές του κόσμου που μας περιβάλλει κατανοούμε βαθύτερα και κάτι από τον ίδιο μας τον εαυτό και τη θέση του στον κόσμο.

Ο κύκλος περιλαμβάνει επτά  διαλέξεις που αρχίζουν στις 5 Νοεμβρίου και ολοκληρώνονται στις 17 Δεκεμβρίου 2019.

Το αναλυτικό πρόγραμμα έχει ως εξής:

Στις δύο πρώτες συναντήσεις του κύκλου (5 και 12 Νοεμβρίου) θα γίνει μια μικρή εισαγωγή στο «έτος Ρέμπραντ» και θα ακολουθήσει μια μεγάλη περιήγηση στην Ολλανδική ζωγραφική του 17^ου αιώνα (The Golden Age of Dutch Art).

Το πολιτικό , κοινωνικό και θρησκευτικό πλαίσιο της Ολλανδίας την εποχή αυτή είναι πολύ διαφορετικό από τις χώρες του Καθολικού Μπαρόκ. Η κυριαρχία του προτεσταντισμού, ο αγώνας για την ανεξαρτησία και το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας οδηγούν σε μια καλλιτεχνική πραγματικότητα όπου παραγγελιοδόχοι των έργων δεν είναι η αυλή ή η εκκλησία αλλά μια ισχυρή αστική τάξη, οι επιλογές της οποίας καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη διεύρυνση της θεματολογίας και την ανάπτυξη νέων θεματολογικών ομάδων όπως τα αστικά πορτραίτα, ατομικά ή ομαδικά, οι νεκρές φύσεις, οι τοπιογραφίες και οι θαλασσογραφίες καθώς επίσης και οι καθημερινές σκηνές.

Την Τρίτη 19 Νοεμβρίου θα εστιάσουμε στον Βερμέερ και τη Σχολή του Ντελφτ.

Στις δύο επόμενες συναντήσεις (26 Νοεμβρίου και 3 Δεκεμβρίου) θα επικεντρωθούμε στο ζωγραφικό, σχεδιαστικό και χαρακτικό έργο του Ρέμπραντ.

Άποψη της έκθεσης “Rembrandt-Velázquez. Dutch & Spanish Masters. Dialogues on reality and eternity, religion and beauty” που παρουσιάζεται στο, Rijksmuseum του Amsterdam (Οκτώβριος 2019-Ιανουάριος 2020)

Την Τρίτη 10 Δεκεμβρίου θα περιηγηθούμε στην πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση “Rembrandt-Velázquez. Dutch & Spanish masters. Dialogues on reality and eternity, religion and beauty” που πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή στο  Rijksmuseum του Amsterdam (Οκτώβριος 2019-Ιανουάριος 2020).

Ο κύκλος θα ολοκληρωθεί την Τρίτη 17 Δεκεμβρίου με την παρουσίαση «After Rembrandt» στην οποία θα επικεντρωθούμε στο έργο καλλιτεχνών που επηρεάστηκαν από τον Ρέμπραντ (Goya, Picasso, Kiefer, Greenaway και άλλων) και θα κάνουμε μια ενδιαφέρουσα αντιπαράθεση των έργων τους με τα έργα αναφοράς του μεγάλου Ολλανδού ζωγράφου.

Χαρακτικό του Ρέμπραντ που απεικονίζει τον Δία να πλησιάζει την κοιμωμένη Αντιόπη (Rembrandt, Jupiter and Antiope, 1659, Etching, drypoint, and burin on off-white laid paper, 14 x 20,5 cm)

Χαρακτικό του Πικάσο που απεικονίζει έναν φαύνο να πλησιάζει κοιμωμένο κορίτσι. Από τη Σουίτα του Βολάρ (Pablo Picasso, Faune dévoilant une dormeuse (Jupiter et Antiope, d’après Rembrandt), Etching and aquatint on paper, 31,6 x 41,7 cm from the Vollard Suite (Suite Vollard) 1936, published 1939)

Οι διαλέξεις πραγματοποιούνται κάθε Τρίτη 19:00-21:00, στη Γκαλερί Μαρνέρη, στην Ακρόπολη.

Για λεπτομέρειες συμμετοχής επικοινωνήστε με την Γκαλερί Μαρνέρη
Λεμπέση 5-7 και Πορίνου, Ακρόπολη
Τηλ: 2108619488 / email: info@elenimarneri.com
Τρίτη, Πέμπτη & Παρασκευή: 11:00-20:00
Τετάρτη & Σάββατο: 10:00-16:00