Η ετήσια έκθεση σπουδαστικών εργασιών της Σχολής Βακαλό D58 (Design 58) εγκαινιάστηκε με τον συνήθη εορταστικό τρόπο στο κεντρικό κτήριο της Σχολής, την Τετάρτη 22 Ιουνίου. Για όσους δεν κατάφεραν να βρεθούν κοντά μας, η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2016. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν έργα από όλους τους τομείς των εφαρμοσμένων τεχνών, όπως αφίσες, διαφημίσεις συσκευασίες, web design, computer graphics, προιόντα, εταιρική ταυτότητα, εμβλήματα, σήματα και λογότυπα, κλασική και πειραματική τυπογραφία, εικονογράφηση, φωτογραφία, σχεδιασμό χώρων κατοικίας, καταστημάτων και εκθεσιακών περιπτέρων, αστική κηποτεχνία, εικαστικές κατασκευές, μικρογλυπτική, θεατρικά κοστούμια και σκηνικά και πολλά άλλα.

Στο πλαίσιο αυτού του μεγάλου εκπαιδευτικού πανοράματος της τέχνης και του design, έχω τη χαρά να παρουσιάζω τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα project των σπουδαστών στο μάθημα της Ιστορίας της Τέχνης που διδάσκω στη Σχολή και τα οποία καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος αναζητήσεων και εικαστικών προσεγγίσεων σε θέματα της τέχνης και της ιστορίας της.

Ώρες επισκέψεων: Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00 π.μ. – 9:00 μ.μ. (για την περίοδο 18/7 έως 19/8 θα ισχύει το ωράριο 9:00 π.μ. – 5:00 μ.μ.) Φωτογραφίες από την ημέρα των εγκαινίων μπορείτε να δείτε εδώ.

Νέος κύκλος διαλέξεων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Από τις επισκέψεις στην έκθεση του Mario Merz (1925-2003) με τίτλο “Numbers are prehistoric” που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, έχω ανεβάσει τρία βίντεο που νομίζω ότι είναι αρκετά κατατοπιστικά όσον αφορά τα τρία έργα του Mario Merz στα οποία αναφέρομαι, αλλά και γενικότερα τον τρόπο που έβλεπαν τα πράγματα οι καλλιτέχνες της Arte Povera. Για να δείτε τα βίντεο, πατήστε εδώ.

Για την Arte Povera είχαμε επίσης μιλήσει τον Οκτώβριο 2012 με την ευκαιρία της έκθεσης του Γιάννη Κουνέλλη (και πάλι στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης), δείτε εδώ.

Η σημαντική και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση του Mario Merz (1925-2003) “Numbers are prehistoric” , στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, πλησιάζει στην ολοκλήρωσή της (31 Ιανουαρίου).

Πρόκειται για την μεγαλύτερη και σπουδαιότερη έκθεση που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στην Ελλάδα, μια έκθεση αντιπροσωπευτικών έργων ενός πολύ σημαντικού δημιουργού, που περιλαμβάνει έργα που ασχολούνται με τη γη και το σύμπαν, την τέχνη και την πολιτική και διακατέχονται από διερευνήσεις και προβληματισμούς που καθίστανται ιδιαίτερα επίκαιροι σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την έντονη ανάγκη μας για επαναπροσδιορισμό των βασικών προτεραιοτήτων της ζωής και της τέχνης.

Τα έργα του Merz σχετίζονται περισσότερο με την οικονομία των μέσων έκφρασης και την επαφή με τα καθημερινά υλικά και λιγότερο με την ευτέλεια των μέσων με την οποία συχνά – και πιθανόν λανθασμένα – συνδέουμε τον προσανατολισμό της  Arte Povera.

Το Igloo παρεμβαίνει στο χώρο και με τη φυσική του παρουσία αμφισβητεί την εγκυρότητα των κατακτήσεων του αστικού περιβάλλοντος, παρενοχλεί διακριτικά τις βεβαιότητες του χώρου και ανακαλεί τη σπουδαιότητα της νομαδικής προσαρμοστικότητας του ανθρώπου. Είναι περισσότερο ένα εφήμερο μνημείο στη δυνατότητα αυτοσχεδιασμού, στην ανοικτή δυνατότητα εξέλιξης και σε ένα είδος καταστασιακής ενέργειας που αναπτύσσεται μέσα και γύρω του.

Τα έργα με τις αναφορές στη φύση και την ακολουθία Fibonacci συγκροτούν μια συναρπαστική αναφορά σε ένα εννοιολογικό σύστημα το οποίο συνδέει τον άνθρωπο με τη φύση, το παρόν με το παρελθόν, το εμπειρικό με το συμβολικό και τη φύση με τον πολιτισμό.

Τα έργα του Merz ωθούν διακριτικά τον επισκέπτη σε μια φαινομενολογικού τύπου επαφή με επιφάνειες, υλικά, χώρους σχήματα, φόρμες και υφές των οποίων τη δύναμη και σημασία συνήθως παραβλέπουμε καθώς ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους μέσα από μια έμμεση, «θεαματική» επικοινωνία που βασίζεται στη «χρηστική» λειτουργία των αντικειμένων που τα περιλαμβάνουν. Ο Merz απογυμνώνει αυτά τα στοιχεία από την αναμενόμενη χρηστική λειτουργία τους και τα παρουσιάζει ακέραια και δυνατά δημιουργώντας πεδία πρωτογενούς στοχασμού και σύγχρονης τελετουργίας.

Η έκθεση διαρκεί για μια εβδομάδα ακόμα. Μην τη χάσετε!

Εχω οργανώσει μια σειρά από πολύ ενδιαφέρουσες διαδραστκές ξεναγήσεις που θα σας βοηθήσουν να έρθετε σε επαφή με τον βαθύτερο προβληματισμό αυτού του πολύ σημαντικού καλλιτέχνη. Ενημερωθείτε σχετικά με τις ημέρες και ώρες των επισκέψεων και το κόστος συμμετοχής (στείλτε μήνυμα στο tsavalos@hotmail.com)

Με την διάλεξη της Τετάρτης 9 Δεκεμβρίου ολοκληρώθηκε ο δεύτερος κύκλος διαλέξεων με γενικό τίτλο “Αρχαίοι ελληνικοί μύθοι και διαχρονικές απεικονίσεις τους στην τέχνη” που διοργανώθηκε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Η αίσθηση όμως με την οποία μείναμε όλοι στο τέλος και του δεύτερου κύκλου, είναι ότι το θέμα είναι τεράστιο και πολύ ενδιαφέρον και ότι ίσως κάποια στιγμή θα ήταν σκόπιμο να ακολουθήσει και ένας ακόμη κύκλος.

Στην χθεσινή διάλεξη μιλήσαμε για τον μύθο του Διονύσου και της Αριάδνης και τον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης. Αν θέλετε να ακούσετε την διάλεξη, πατήστε εδώ.

Σε λίγες μέρες που θα μπορέσουμε να επεξεργαστούμε το υλικό, θα υπάρξουν και ορισμένα βίντεο από τις διαλέξεις, γι’ αυτό μην παραλείπετε να παρακολουθείτε την σελίδα στο Facebook.

Δράττομαι της ευκαιρίας από την ερώτηση της Ναταλίας για τον Γιάννη Σπυρόπουλο για να αναρτήσω σχετική βιβλιογραφία:

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ / ΠΗΓΕΣ

Το βασικό εγχειρίδιο αναφοράς για τον Γιάννη Σπυρόπουλο είναι η εξαιρετική διατριβή του Γιάννη Χ. Παπαϊωάννου (2010) που αποτελεί εκτενή και ενδελεχή μελέτη του έργου του Σπυρόπουλου. Παρακολουθεί αναλυτικά και διεξοδικά τα στάδια εξέλιξης του έργου του, κάνει ιδιαιτέρως εύστοχες και αποκαλυπτικές παρατηρήσεις, περιλαμβάνει ενδιαφέρουσες αναφορές και θαυμάσια εικονογράφηση (Υπάρχει και μεταφρασμένο σε αγγλική έκδοση):

• Γιάννης Χ. Παπαϊωάννου, 2010. Γιάννης Σπυρόπουλος. Μονογραφία. Αθήνα: Εκδ. Ιδρύματος Γιάννης και Ζωής Σπυροπούλου

Η μονογραφία του Χρύσανθου Χρήστου (1962) είναι αρκετά πρώιμη και δεν περιλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος του έργου του ζωγράφου, είναι ωστόσο πολύ σημαντική καθώς είναι η πρώτη μονογραφία και ο Χρήστου κάνει κάποιες πολύ εύστοχες παρατηρήσεις για το έργο του ζωγράφου. Η εικονογράφηση δεν είναι σπουδαία.

• Χρήστου, Χρύσανθος, 1962. Γιάννης Σπυρόπουλος. Αθήνα

Το κείμενο της Ελένης Βακαλό (1986) στην έκδοση των Νέων Μορφών περιλαμβάνει κάποιες ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις.

• Βακαλό, Ελένη (1986). Γιάννης Σπυρόπουλος: ένας αφηρημένος κλασικός. Αθήνα: Εκδ. Γκαλερί Νέες Μορφές

Η μονογραφία της Έφης Στρούζα (1989/1990) που εκδόθηκε αρχικά από τον Οργανισμό Εργατικής Εστίας (1989) και στη συνέχεια αποτέλεσε το βασικό κείμενο της πρώτης μεγάλης αναδρομικής έκθεσης του Σπυρόπουλου στην Εθνική Πινακοθήκη (1990) έχει εξαιρετικά εύστοχες παρατηρήσεις και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες αναφορές.
(Νομίζω ότι η ελληνική έκδοση είναι εξαντλημένη, αλλά υπάρχει σε βιβλιοθήκες και κυκλοφορεί ακόμα στο εμπόριο η αγγλική έκδοση)

• Στρούζα, Έφη (1989/1990). Γιάννης Σπυρόπουλος. Α΄έκδοση, Αθήνα: Οργανισμός Εργατικής Εστίας, 1989 – Β΄έκδοση, Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη-Υπουργείο Πολιτισμού, 1990

Πολύ ενδιαφέρουσες αναφορές από αρκετούς μελετητές και ωραία εικονογράφηση περιλαμβάνουν οι κατάλογοι των δυο μεγάλων εκθέσεων της δεκαετίας του ’90, αυτή του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, στη Θεσσαλονίκη (1994-μεγάλη αναδρομική έκθεση 100 έργων / κείμενα: Βακαλό, Φατούρου, Σκαλτσά, Παπαϊωάννου, Δανιηλοπούλου) και αυτή της Εθνικής Πινακοθήκης, στην Αθήνα (1995-μεγάλη αναδρομική έκθεση 200 έργων / κείμενα: Λαμπράκη-Πλάκα, Στεφανίδη, Δανιηλοπούλου, Κεσσανλή, Παπαϊωάννου, Τσίκουτα).

• Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Δήμος Θεσσαλονίκης (1994). Γιάννης Σπυρόπουλος. 1912-1990 – Αναδρομική έκθεση. Θεσσαλονίκη
• Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (1995). Γιάννης Σπυρόπουλος 1912-1990. Ο κλασικός της αφαίρεσης. Αθήνα

Για ενδιαφέρουσες αναφορές στον Σπυρόπουλο και το έργο του σε βιβλία ιστορίας της τέχνης, εγκυκλοπαίδειες και λεξικά υπάρχει αναλυτικός κατάλογος στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Γιάννης και Ζωής Σπυροπούλου:

• Βιβλιογραφία Γιάννη Σπυρόπουλου (στο spyropoulosfoundation.org)

Η προσωπική γνωριμία με τον ζωγράφο και το έργο του, αλλά κυρίως οι πολλές και ενδιαφέρουσες εκθέσεις που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες έχουν σταθεί αφορμή για μια σειρά διαλέξεων, παρουσιάσεων, επισκέψεων και ξεναγήσεων, κάποιες αναφορές (κείμενα και βίντεο) των οποίων έχουν αναρτηθεί και μπορείτε να τις βρείτε στις παρακάτω σελίδες του ιστολογίου:

• Στην έκθεση του Γιάννη Σπυρόπουλου (28.11.2010)
• Εκθεση Γιάννη Σπυρόπουλου (26.11.2010)
• Βίντεο για τον Γιάννη Σπυρόπουλο (29.11.2010)
• Νέα βίντεο για τον Γιάννη Σπυρόπουλο (1.12.2010)
• Η απεικόνιση του ελληνικού τοπίου από την παραστατικότητα στην αφαίρεση (14.2.2015)
• Γιάννης Σπυρόπουλος (τρία βίντεο από την σειρά Τοπίο και Έλληνες Εικαστικοί) (21.2.2015)

Στην συλλογή των podcast, μπορείτε επίσης να ακούσετε και μια ολόκληρη διάλεξη αφιερωμένη στον Γιάννη Σπυρόπουλο και τον Σπύρο Παπαλουκά, πατώντας εδώ.

Ανέβασα σήμερα το ηχητικό μέρος της πρώτης διάλεξης για την 56η Μπιενάλε της Βενετίας, από τον κύκλο διαλέξεων που ξεκίνησε στην Γκαλερί Μαρνέρη.

Για να το ακούσετε, πατήστε εδώ.

Μύθοι, νοήματα, προσλήψεις και απεικονίσεις

Νέος κύκλος 5 διαλέξεων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
στις 4, 11 και 25 Νοεμβρίου, 2 και 9 Δεκεμβρίου 2015 – κάθε Τετάρτη, 19.00 – 21.00

Μινώταυρος (από Αττική κύλικα – περ. 515 π.Χ.)

Ποια είναι άραγε η σχέση ανάμεσα στο πραγματικό και το φαντασιακό; Είναι οι μύθοι φανταστικές αφηγήσεις που μας απομακρύνουν από την πραγματικότητα ή μας προσδένουν αναπόδραστα στα όριά της; Που οφείλεται η δημοτικότητα των αρχαίων ελληνικών μύθων και γιατί είναι τόσο αγαπητοί, όταν έχει πια παρέλθει το θρησκευτικό και φιλοσοφικό πλαίσιο που τους δημιούργησε; Πως μπορεί ο άνθρωπος με το γνωστό να πραγματεύεται το άγνωστο και με το άγνωστο, το γνωστό; Αν οι μύθοι μιλούν για αλήθειες, γιατί διατυπώνονται με τόσο ποικίλες και διαφορετικές παραλλαγές; Υπάρχει άραγε συγκρουσιακή σχέση ανάμεσα στην “παράλογη” αφήγηση του μύθου και σε έλλογες μορφές έκφρασης όπως η ιστορία και η φιλοσοφία; Είναι αντίθετος ο μύθος στον λόγο; Αυτά και πολλά άλλα, παρόμοια ερωτήματα θα προσπαθήσει να απαντήσει ο νέος κύκλος διαλέξεων με τίτλο “Αρχαίοι ελληνικοί μύθοι και οι διαχρονικές απεικονίσεις τους στην τέχνη”.

Θνητοί και αθάνατοι, θεοί και ήρωες, άνθρωποι, ζώα και υβριδικοί συνδυασμοί τους, ο Προμηθέας, ο Διόνυσος, η Άρτεμις, ο Δίας, η Πανδώρα, ο Ηρακλής, η Περσεφόνη, ο Οδυσσέας, ο Απόλλων και η Δάφνη, ο Αλφειός και η Αρέθουσα, ο Θησέας και ο Μινώταυρος, ο Περσέας και η Μέδουσα, ο Περσέας και η Ανδρομέδα πρωταγωνιστούν σε αυτές τις μυθικές αφηγήσεις από τις οποίες οι καλλιτέχνες της αρχαιότητας άντλησαν στοιχεία για να συγκροτήσουν την εικαστική αφήγηση αυτού του εννοιολογικού σύμπαντος στον πηλό και το μάρμαρο.

René Magritte, 1937, Εξώφυλλο του περιοδικού Minotaure no. 10

Το τέλος του αρχαίου κόσμου, δεν έφερε και το τέλος αυτών των αφηγήσεων, οι οποίες μπορεί να εντάχθηκαν σε νέα ερμηνευτικά πλαίσια και να απέκτησαν νέες νοηματοδοτήσεις και συμβολισμούς, αλλά συνέχισαν να αποτελούν το υλικό εκείνο που πυροδότησε τη δημιουργία εξαιρετικά σημαντικών έργων από καλλιτέχνες όπως ο  Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Μπρέγκελ, ο Καραβάτζιο, ο Ρέμπραντ, ο Γκόγια, ο Κλιμτ, ο Πικάσο, ο Νταλί και πολλοί άλλοι, τα έργα των οποίων αποτελούν το εικονογραφικό υλικό αυτού του κύκλου.

Salvadore Dalí, 1936, εξώφυλλο του περιοδικού Minotaure no. 8

Στον Α’ κύκλο αυτής της ενότητας, που είχε παρουσιαστεί τον Μάιο του 2015, έγινε εκτενής και ιδιαίτερη αναφορά στον μύθο της Μέδουσας, του Περσέα, της Ανδρομέδας και του Ναρκίσσου.

Στον Β’ κύκλο που αρχίζει αύριο 4 Νοεμβρίου 2015 θα γίνει μεταξύ άλλων εκτενής αναφορά στον κρητικό κύκλο και σε μυθολογικές μορφές όπως ο Θησέας, ο Μινώταυρος, η Πασιφάη, ο Μίνως, η Αριάδνη, η Φαίδρα, ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος.

Η προσέγγιση των έργων ακολουθεί έναν συνδυασμό κοινωνικοϊστορικής, ψυχαναλυτικής και σημειολογικής μεθοδολογίας.

Δείτε περισσότερα και κρατήστε θέση στην ιστοσελίδα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης

Ο εγκέφαλος και οι «από-προσωπογραφίες»

ή ENGEPHALITIS / ΕΓΚΕΦΑΛΙΤΙΣ

Ένα κείμενο για τα έργα της Ντόρας Μανδηλάρη με αφορμή την έκθεση τους τον Σεπτέμβριο του 2015

      1. Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ

Ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο ηλεκτροχημικής λειτουργίας με εκπληκτικές ικανότητες και δυνατότητες.

Εκεί εδράζονται βασικές και ανώτερες νοητικές λειτουργίες του ανθρώπου όπως η μνήμη, η νόηση, η μάθηση, η συμπεριφορά και η συνείδηση.

Ζυγίζει κατά μέσο όρο μόνο 1.360 γραμμάρια, αλλά οι αριθμοί και τα στοιχεία που συγκροτούν την κατασκευαστική δομή και λειτουργία του είναι πραγματικά εντυπωσιακοί. Αποτελείται μεταξύ άλλων από 13.000.000.000 κύτταρα τα πιο σημαντικά από τα οποία είναι οι νευρώνες.  Κάθε νευρώνας έχει περίπου 10.000 συνάψεις που αποτελούνται από νευρικές ίνες το μήκος των οποίων αθροιστικά, από έναν μόνο ανθρώπινο εγκέφαλο, φτάνει τον εκπληκτικό αριθμό των 160.000 χιλιομέτρων (4 φορές δηλαδή την περίμετρο της γης!).

Οι νευρώνες διαθέτουν δύο σημαντικές ιδιότητες, την αγωγιμότητα και την διεγερσιμότητα. Μεταδίδουν το ερέθισμα με την μορφή ηλεκτρικών παλμών. Σε κάθε νευρική ίνα άγονται περίπου 300 παλμοί ανά δευτερόλεπτο. Η μεταφορά της πληροφορίας γίνεται µε 1.280 χιλιόμετρα την ώρα στις κύριες νευρικές αρτηρίες.

Με όρους ψηφιακής τεχνολογίας, με την οποία είναι πιθανόν περισσότερο εξοικειωμένος ο μέσος άνθρωπος, η χωρητικότητα μιας ψηφιακής μνήμης που απαιτείται για την απεικόνιση του εγκεφάλου ενός ανθρώπου είναι περίπου 1,3 δισεκατομμύρια terabytes.

Όλα αυτά τα δεδομένα αποτελούν καταγεγραμμένα στοιχεία που είναι δύσκολα αντιληπτά από έναν μη ειδικό, αποκαλύπτουν ωστόσο τις τεράστιες δυνατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου, από τις οποίες φαίνεται να αξιοποιείται ένα πολύ μικρό ποσοστό κι αυτό για να καλύψει κάποιες στοιχειώδεις καθημερινές ανάγκες όπως η αναζήτηση και η παρασκευή τροφής η κάλυψη της ανάγκης για ένδυση και στέγαση καθώς και κάποιες προσπάθειες για δημιουργία πλαισίων που παρέχουν ξεκούραση, απόλαυση ή διασκέδαση. Φαίνεται πάντως ότι οι δυνατότητες που διαθέτει αυτό το θαυμαστό όργανο μένουν σε πολύ μεγάλο βαθμό αναξιοποίητες.

2. ΟΙ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ  ΤΗΣ  ΤΕΧΝΗΣ

Οι προσωπογραφία ως είδος στην ιστορία της τέχνης φαίνεται να εμφανίζεται και να κυριαρχεί σε περιόδους όπου αναδύεται η έννοια του υποκειμένου και η συνείδηση της θέσης και του ρόλου του στο ιστορικό προσκήνιο. Μια τέτοια περίοδος στην Ευρώπη είναι ο 15^ος αιώνας κατά τη διάρκεια του οποίου οι προσωπογραφίες πυκνώνουν σε αριθμό, ποικιλία και εύρος αναζητήσεων και μας δίνουν σε αυτόν και τους αιώνες που θα ακολουθήσουν εξαιρετικά έργα από τα χέρια μεγάλων μαστόρων της ζωγραφικής όπως, μεταξύ άλλων ο Jan van Eyck και ο Petrus Christus στη Φλάνδρα, ο Durer και ο Holbein στη Γερμανία, ο Ghirlandaio, ο Leonardo, ο Tiziano, ο Pontormo και ο Bronzino στην Ιταλία, ο Greco, ο Velasquez και αργότερα ο Goya στην Ισπανία, o Van Dyck, ο Rembrandt, ο Hals και οVermeer στην Ολλανδία. Οι καλλιτέχνες αυτοί συγκροτούν κατά κάποιο τρόπο την μεγάλη ευρωπαϊκή παράδοση της προσωπογραφίας στα πλαίσια της οποίας η ζωγραφική παρέχει τη δυνατότητα της απεικόνισης των χαρακτηριστικών του ατόμου που συγκροτούν την «αλήθεια» του. Αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να αφορούν στην αποτύπωση των ανατομικών ιδιαιτεροτήτων με τον πλέον πιστό τρόπο στην ορατή πραγματικότητα, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν και μια σειρά εικονολογικών αναφορών στη δραστηριότητα, το επάγγελμα, την ιδιότητα ή την κοινωνική θέση του απεικονιζομένου ατόμου. Μπορεί επίσης να εμπεριέχονται στοιχεία που σχετίζονται με συναισθήματα και επιθυμίες που μαζί με τα παραπάνω φαίνεται να αποδίδουν «το ανθρώπινο ον στην καθολικότητα του», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Panofsky μιλώντας για τις προσωπογραφίες της πρώιμης Φλαμανδικής ζωγραφικής.

Οι προσωπογραφίες αυτές χαρακτηρίζονται από αξιοθαύμαστη δεξιοτεχνία στην απόδοση των χαρακτηριστικών, αλλά και των ενδυματολογικών λεπτομερειών που συγκροτούν την ατομική και κοινωνική ταυτότητα των απεικονιζόμενων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για άτομα εγνωσμένου κοινωνικού κύρους όπως η Ελεωνόρα του Τολέδο, η Laura Battiferri ή ο Bartolomeo Panciaticchi. Αριστοκράτες και αξιωματούχοι, ποιήτριες και πριγκίπισσες ντυμένοι όλοι στα μπροκάρ με χρυσά και ασημένια κεντήματα, με φουφούλες και στολίδια με δαντέλες και μεταξωτά πέπλα, εντυπωσιακά κολάρα και περίτεχνους κεφαλόδεσμους, στολισμένοι και ωραίοι μπροστά στα μάτια των ζωγράφων έτσι που με τις εξαιρετικές απεικονίσεις τους χαρίζουν ένα μικρό μερτικό στην αιωνιότητα.

3. ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΝΤΟΡΑΣ ΜΑΝΔΗΛΑΡΗ

Τα έργα της Ντόρας Μανδηλάρη έλκουν την καταγωγή τους και χρησιμοποιούν ως πλαίσιο αναφοράς τις προαναφερθείσες προσωπογραφίες. Το πλαίσιο αναφοράς είναι το σημείο εκκίνησης από το οποίο η Ντόρα αρχίζει να συγκροτεί τα επίπεδα αυτής της πολλαπλής ανα-δημιουργίας.

Αρχικά βυθίζει τις σιλουέτες των προσώπων και των σωμάτων σε σκοτεινό περιβάλλον αποδεσμεύοντας τες από τα συμφραζόμενα του χώρου και του χρόνου που κάποτε ανήκαν και επιτρέποντας τους να αιωρούνται στην αιωνιότητα σε έναν μη-χρόνο και σε έναν μη-χώρο ή έστω έναν χώρο μυστήριο και σκοτεινό, απαλλαγμένο πλήρως από τα πολιτιστικά του συμφραζόμενα.

Στη συνέχεια η ζωγραφική πράξη επικεντρώνεται με επιμέλεια στην απόδοση εκείνων των χαρακτηριστικών που  διαμορφώνουν την εικόνα και την προβολή της στο κοινωνικό σύμπαν της εποχής δημιουργίας. Η  έμφαση στον πλούτο, την κομψότητα και την εκζήτηση της υλικής τους παρουσίας τονίζουν ακόμα περισσότερο την κοινωνική θέση και επιφάνεια των προσώπων. Η Ντόρα αποδίδει με δεξιοτεχνία τις λεπτομέρειες των υφασμάτων, τα κεντήματα και τις δαντέλες, τους φραμπαλάδες στα πτυχωτά κολάρα, τους περίτεχνους κεφαλόδεσμους και τα επίθετα μανίκια. Παρασύρεται, όπως όλοι μας από την γοητεία της συνθετικής διευθέτησης, υφαίνει σιγά και επίμονα το συνθετικό ανάπτυγμα του χρώματος πάνω στην επιφάνεια.

Φτάνοντας στα οργανικά μέρη, το σώμα, το κεφάλι, τα χέρια η ζωντάνια της απεικόνισης υποχωρεί. Η σάρκα αντικαθίσταται από σκοτεινά, γραμμικά αποδοσμένα κρανία, σύμβολα της ματαιότητας των εγκοσμίων, memento mori, υπομνήσεις του αναπόδραστου τέλους. Τα χέρια αποδίδονται άδεια, κενά, σαν οι χειρονομίες που κάποτε συγκροτούσαν το βαθύτερο νόημα της παρουσίας αυτών των προσώπων να έμειναν μετέωρες σε ένα παγωμένο στιγμιότυπο του χρόνου.

Η αντίθεση ανάμεσα στη ζωντάνια και τον χρωματικό πλούτο με τα οποία αποδίδονται τα ενδύματα, οι φορεσιές και οι λεπτομέρειες τους είναι ακραία και καταλυτική. Σαν ηχητική αντιπαράθεση ανάμεσα στην πολύβουη θερμότητα των ήχων της ζωής και στην ψυχρή σιγή του θανάτου, σαν την αντιπαράθεση ανάμεσα στο πλήρες και το κενό, στην ύπαρξη και την ανυπαρξία.

Στο προσκήνιο αυτής της αντιπαράθεσης εμφανίζονται οι εγκέφαλοι. Δυσανάλογα μεγάλα τμήματα τους  αναπτύσσονται πάνω στα κρανία, δίπλα στα κολάρα, στα πρόσωπα, τους λαιμούς και τα μέτωπα. Γλιστρούν στις επιφάνειες, γεμίζουν τα κενά του χώρου, του χρόνου και της σύνθεσης. Σαν να προσπαθούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που έχουν ως όργανα και που φαίνεται να έμειναν αναξιοποίητες. Καταλαμβάνουν σημεία των αρχικών συνθέσεων αντικαθιστώντας τη σάρκα με τους νευρώνες, την ύλη με την ενέργεια.

Η Ντόρα σαν σύγχρονη Πηνελόπη υφαίνει και ξηλώνει. Παρωδεί τις ικανότητες και δυνατότητες του εγκεφάλου που παρέμειναν ανεκμετάλλευτες και δεν οδήγησαν πουθενά, παρά μόνο στην ενασχόληση με την κοινωνική προβολή και την έκφραση του υλικού πλούτου – ακόμα κι αν αυτός υποδηλώνει πνευματικές και ηθικές αναζητήσεις και στοχασμούς.

Κι αναρωτιέται:

Πόσα χιλιόμετρα μεταξωτής κλωστής συσπειρώνονται και υφαίνονται στα συνθετικά αναπτύγματα;

Πόσα χιλιόμετρα από εγκεφαλικούς νευρώνες μένουν αναξιοποίητα;

Τι μένει όταν ο άνθρωπος φεύγει;

Ποιες διεργασίες ακολουθεί το παιγνίδι της φύσης;

Ποιες διαδικασίες η ακολουθούν οι προσπάθειες των ανθρώπων;

Τα έργα της Ντόρας Μανδηλάρη διέπονται από την ταυτόχρονη συνύπαρξη της χαράς της ανακάλυψης και τη μελαγχολίας της διαπίστωσης. Εκ πρώτης όψεως η επιμονή στην απόδοση των υλικών λεπτομερειών της ενδυμασίας φαίνεται σαν έκφραση ματαιοδοξίας, ένα αγκίστρωμα στην υλική και εφήμερη γοητεία της ύλης που μάταια, αλλά με ιδιαιτέρως ελκυστικό τρόπο προσπαθεί να ξορκίσει την επίγνωση του αναπόφευκτου τέλους μέσω της γοητευτικής απεικόνισης του υλικού παρόντος .Εκτός από την παρωδία όμως,  χρησιμοποιεί με αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα τα στοιχεία της παραπλάνησης, της αποπλάνησης και της περιπλάνησης.

Τα έργα χαρακτηρίζονται από το στοιχείο της παραπλάνησης καθώς υποσκάπτουν τις βεβαιότητες μας για όσα πιστεύουμε η γνωρίζουμε για τα απεικονιζόμενα πρόσωπα. Θα μπορούσαμε με αυτή την έννοια να τα ονομάσουμε από-προσωπογραφίες καθώς λειτουργούν αντίστροφα από τις ιστορικές  ζωγραφικές προσωπογραφίες που συγκροτούν βεβαιότητες για την κοινωνική εικόνα των προσώπων. Τα έργα της Ντόρας φαίνεται να υποσκάπτουν και να αμφισβητούν αυτές τις βεβαιότητες και να κυριαρχούνται από διαρκείς αμφισημίες στις αναφορές τους.

Χαρακτηρίζονται επίσης από το στοιχείο της αποπλάνησης καθώς αξιοποιούν την αισθητική στάση απέναντι στη ζωγραφική, με τον τρόπο που χρησιμοποιούν τα ίδια τα μέσα της τέχνης – τα χρώματα, τα σχήματα και τις συνθετικές διευθετήσεις τους – που προκαλούν στον θεατή ένα είδος αισθητικής εμπειρίας που τον συνεπαίρνει από τη στιγμή που θα ξεπεράσει την αρχική αμηχανία που προκύπτει από τη χρήση διαφορετικών τεχνικών, ποικίλων πεδίων αναφοράς και χρήσης στοιχείων από διαφορα genre.

Υπάρχει ένα σουρεαλιστικό στοιχείο στον τρόπο που απεικονίζεται το μη αναμενόμενο και στην τρόπο που αυτή η απεικόνιση γίνεται στη συνέχεια πεδίο στοχασμού και προβολής συναισθηματικών και ψυχικών καταστάσεων.

Τα έργα της Ντόρας χαρακτηρίζονται επίσης από το στοιχείο της περιπλάνησης, ένα είδος στοχαστικής στάσης – του δικού μας εγκεφάλου τώρα – απέναντι στα έργα, που μας οδηγεί να σκεφτούμε αξιοποιώντας τις συνάψεις των δικών μας νευρώνων αυτή τη φορά, τις εγγενείς αντιφάσεις της ύπαρξης μας και τις παλινδρομήσεις ανάμεσα στο δυνητικό, το επιθυμητό, το ευκταίο και το πραγματοποιηθέν, ανάμεσα στο νοητικό και το υλικό, τις παλινδρομήσεις και τις αντιφάσεις, με λίγα λόγια – και με πολλές εικόνες – της ίδιας μας της ζωής.

Παντελής Τσάβαλος

ιστορικός τέχνης

Σεπτέμβριος 2015

Τα έργα της Ντόρας Μανδηλάρη θα παρουσιαστούν ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ στην ομαδική έκθεση με τίτλο ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ μαζί με τα έργα του Αλέξανδρου Καρατζά και των παιδιών του Σχολείου.

ΣΤΟΣΧΟΛΕΙΟ, Προποντίδος 51, Αθήνα, σταθμός μετρό Σεπόλια ή Αττική.

Πέμπτη 24, Παρασκευή 25, Σάββατο 26, Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου και Σάββατο 9 και Κυριακή 10 Οκτωβρίου. Ώρες 18:00-22:00 το απόγευμα.
Εγκαίνια, Πέμπτη 24 στις 18:00.
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του ΣΧΟΛΕΙΟΥ stosxoleio.gr και paidika.stosxoleio.gr

Την Τετάρτη 24 Ιουνίου, στις 8:00 μ.μ., όπως κάθε χρόνο, εγκαινιάζουμε στο κεντρικό κτήριο του Κολλεγίου Βακαλό την ετήσια έκθεση σπουδαστικών εργασιών “D57″. Η βραδιά των εγκαινίων έχει live μουσική από το συγκρότημα “The Ducks”, άφθονη βαρελίσια μπύρα, κόσμο, χρώματα, κίνηση και φευγαλέες μορφές, νεανικές φωνές και ήχους, αρώματα και μουσική, στοιχεία που διαμορφώνουν το πλέον κατάλληλο περιβάλλον για να απολαύσει κανείς την τέχνη του design, αυτή την αισθητική του εφήμερου που αφήνει ανεξίτηλα ίχνη στην καθημερινότητά μας. Στο πλαίσιο αυτού του μεγάλου εκπαιδευτικού πανοράματος του design, έχω την ευκαιρία και τη χαρά να παρουσιάζω τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα project των σπουδαστών στο μάθημα της  Ιστορίας της Τέχνης  που διδάσκω στο Κολλέγιο και τα οποία καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος αναζητήσεων και εικαστικών προσεγγίσεων σε θέματα της τέχνης και της ιστορίας της.

Για περισσότερες πληροφορίες,
πατήστε εδώ

Ο Δήμος Φιλοθέης-Ψυχικού διοργάνωσε μια πολύ ενδιαφέρουσα σειρά επιμορφωτικών σεμιναρίων τον Μάιο και Ιούνιο 2015 με τον γενικό τίτλο “Πολιτισμός και Περιβάλλον: Δίπολο Στοιχείο Ανάπτυξης“.

Η δική μου συμβολή ήταν να κλείσω αυτή την σειρά στις 6 Ιουνίου 2015 (την διεθνή ημέρα του περιβάλλοντος) μιλώντας για την “Φύση στην Τέχνη” σε μια εκτενή παρουσίαση, στην οποία είχαμε την ευκαιρία να διερευνήσουμε τους τρόπους με τους οποίους το τοπίο, τα δέντρα και τα λουλούδια γίνονται αντικείμενο πρόσληψης και απεικόνισης στις εικαστικές τέχνες σε ένα μεγάλο διαχρονικό ταξίδι από τις προϊστορικές τοιχογραφίες της Θήρας μέχρι τις εγκαταστάσεις της 56ης Μπιενάλε της Βενετίας.

Η προσέλευση ήταν μεγάλη, ο χώρος (το παλιό Blue Bell) πολύ όμορφος, ο δήμαρχος Φιλοθέης-Ψυχικού κ. Παντελής Ξυριδάκης μας τίμησε με την παρουσία και την αναφορά του, η σύμβουλος κ. Χριστίνα Φίλιππα που είχε την ιδέα και την εποπτεία των εκδηλώσεων έδωσε πολύ όμορφο τόνο στην ατμόσφαιρα και ο κύκλος των εκδηλώσεων ολοκληρώθηκε με επιτυχία και ενθουσιασμό.

Μπορείτε να ακούσετε ολόκληρη την διάλεξη πατώντας εδώ.

Από την διάλεξη θα ανεβάσω μερικά ενδιαφέροντα αποσπάσματα σε βίντεο μόλις είναι έτοιμα.

Αυτή την εβδομάδα έχω προγραμματίσει επισκέψεις στο Μουσείο της Ακρόπολης για την Τετάρτη 20 και Πέμπτη 21 Μαΐου το μεσημέρι καθώς και την Παρασκευή 22 και το  Σάββατο 23 Μαΐου το απόγευμα. Οι δύο μεσημεριανές έχουν οργανωθεί για σπουδαστές και οι δύο απογευματινές για τους συμμετέχοντες στο σεμινάριο Ιστορίας της τέχνης. Η ξενάγηση ακολουθεί περισσότερο μια ανθρωπολογική και θρησκειολογική προσέγγιση και διαρκεί περίπου δυο ώρες. Υπάρχουν λίγες διαθέσιμες θέσεις στις ομάδες και σε περίπτωση που δεν έχετε πάει, είναι μια καλή ευκαιρία. Αν ενδιαφέρεστε στείλτε μου μήνυμα (tsavalos@hotmail.com) για να δηλώσετε συμμετοχή.

Τρία τοπόσημα της τέχνης και της αρχιτεκτονικής

Την Κυριακή 17/5/2015 (ώρα 14:00-16:00) θα πραγματοποιήσω διάλεξη με θέμα «Τρία τοπόσημα της Τέχνης και της Αρχιτεκτονικής στον ευρύτερο χώρο της Ακρόπολης». Η διάλεξη εντάσσεται στις παράλληλες δράσεις του Open House Athens 2015 και θα πραγματοποιηθεί στη Σχολή Βακαλό. Πρόκειται για μια παρουσίαση που επικεντρώνεται σε τρία σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα, πάνω και γύρω από τον βράχο της Ακρόπολης: τον Παρθενώνα, την διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη από τον Δ. Πικιώνη, γνωστή ως «Έργα Ακροπόλεως» και το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης.

Τα τρία αυτά αρχιτεκτονικά έργα παρουσιάζονται σε ένα είδος συγκριτικής αντιπαράθεσης κατά τη διάρκεια της οποίας θίγονται και σχολιάζονται θέματα όπως η αρχιτεκτονική μορφή και η σχέση της με τον περιβάλλοντα χώρο, τα συνθετικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής κατασκευής, η επιλογή και η εφαρμογή των υλικών, οι ιδεολογίες και ιδεοληψίες των αρχιτεκτονικών επιλογών, η λειτουργική και η συναισθηματική τοπογραφία, η ανθρώπινη διαδρομή στην αρχιτεκτονική κατασκευή και πολλά άλλα.

Read the rest of this entry »

Σεμινάρια Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού

Ο Δήμος Φιλοθέης-Ψυχικού διοργανώνει μια σειρά από πολύ ενδιαφέροντα σεμινάρια που διερευνούν την σχέση του πολιτισμού με το περιβάλλον. Πρόκειται για μια σειρά διαλέξεων που παρουσιάζονται την περίοδο 2 Μαΐου-6 Ιουνίου 2015, κάθε Σάββατο, ώρα 11:00-14:00 στον χώρο που βρίσκεται στην Α’ πλατεία Ψυχικού, κοντά στον «Φάρο», στην Κηφισίας (στο παλιό Blue Bell) – εκτός από τις διαλέξεις στις 9 Μαΐου που θα πραγματοποιηθούν στο Παλαιό Δημαρχείο Φιλοθέης, ώστε να διευκολυνθεί η επίσκεψη στην Παιδική Χαρά του Πικιώνη, που αποτελεί και το θέμα της συγκεκριμένης ημέρας.

Θα κλείσω πανηγυρικά αυτόν τον κύκλο στις 6 Ιουνίου (εκείνη την ημέρα εορτάζεται διεθνώς η ημέρα περιβάλλοντος), με μια παρουσίαση με θέμα «Η φύση στην τέχνη». Πρόκειται για μια διάλεξη που διερευνά τους τρόπους με τους οποίους το τοπίο, τα δέντρα και τα λουλούδια γίνονται αντικείμενο πρόσληψης και απεικόνισης στις εικαστικές τέχνες. Θα παρουσιαστούν έργα από διαφορετικές εποχές (προϊστορία, αρχαιότητα, Βυζάντιο, Αναγέννηση, Μοντέρνα και Σύγχρονη τέχνη), από διαφορετικούς πολιτισμούς (Ευρώπη, Αμερική, Μέση και Άπω Ανατολή) και διαφορετικά μέσα (τοιχογραφίες, ελαιογραφίες, σχέδια, γλυπτά, φωτογραφίες κ.α.). Read the rest of this entry »

Υπάρχουν ακόμη λίγες τελευταίες θέσεις γαι τον κύκλο 3 διαλέξεων που αρχίζει την τετάρτη 6 Μαίου, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Πρόκειται για έναν κύκλο που παρουσιάζει την πρόσληψη και την εικαστική απεικόνιση  αρχαιοελληνικών μύθων από την αρχαιότητα μέχρι τον 21ο αιώνα. Οι παρουσιάσεις θα πραγματοποιηθούν στις 6, 13 και 20 Μαΐου 2015, κάθε Τετάρτη, ώρα 19.00 – 21.00 στο αμφιθέατρο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Δανάη, απεικόνιση σε Βοιωτικό ερυθρόμορφο, κωδωνόσχημο κρατήρα, π.450-425 π.Χ., Musée du Louvre, Paris

Read the rest of this entry »

Η σημερινή διάλεξη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και οι αυριανές ξεναγήσεις στην έκθεση «Επέκεινα» ακυρώνονται.

Ευχαριστώ για την κατανόηση και με συγχωρείτε για την ταλαιπωρία.

Νέος κύκλος διαλέξεων στο Μουσείο Γουλανδρή, στην Κηφισιά

Ποια είναι η αντίληψη του τοπίου, πως διαμορφώνεται και ποιες διακυμάνσεις ακολουθεί στην πορεία δυο αιώνων; Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην αισθητική των ερειπίων και την αναζήτηση ταυτότητας; Πως σχετίζεται η απεικόνιση του τοπίου με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου; Σε ποιο βαθμό καθορίζει το φως την πρόσληψη του τοπίου; Με ποιους τρόπους περνούν οι κατακτήσεις του ευρωπαϊκού μοντερνισμού στην ελληνική ζωγραφική; Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στον μοντερνισμό και την παράδοση;

Αυτά και πολλά άλλα παρόμοια ερωτήματα θα προσπαθήσει να απαντήσει ο νέος κύκλος διαλέξεων του Παντελή Τσάβαλου που πραγματοποιείται στο Μουσείο Γουλανδρή – Φυσικής Ιστορίας, στην Κηφισιά. Πρόκειται για έναν κύκλο τριών διαλέξεων που παρακολουθεί τους τρόπους με τους οποίους απεικονίζεται το τοπίο στην ελληνική ζωγραφική του 19ου και του 20ου αιώνα. Το επίκεντρο του ενδιαφέροντός είναι βέβαια η ζωγραφική, θα γίνει όμως και μια αρκετά ενδιαφέρουσα επισκόπηση του θέματος και των τρόπων απόδοσής του στην χαρακτική και τη φωτογραφία.

Οι καλλιτέχνες στων οποίων το έργο θα επικεντρωθούμε είναι οι Γιαλινάς, Βολανάκης, Γύζης, Αλταμούρας, Πανταζής, Ράλλης, Σαββίδης, Θωμόπουλος, Παρθένης, Μαλέας, Λύτρας, Μπουζιάνης, Παπαλουκάς, Αστεριάδης, Κόντογλου, Κοντόπουλος, Σπυρόπουλος, Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Τσίγκος, Στέρης, Τέτσης, Χουλιαράς και πολλοί άλλοι .

Ημερομηνίες διαλέξεων:
Δευτέρα 9, Δευτέρα 16 και Τετάρτη 25 Φεβρουαρίου 2015, 18:30-20:30, στο Μουσείο Γουλανδρή, Λεβίδου 13, Κηφισιά (η είσοδος είναι από την οδό Όθωνος 100 – 3ο φανάρι μετά τον τροχονόμο της Κηφισιάς).

Για περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στα τηλέφωνα :
210 – 80.83.289 και 210 – 80.15.870 (10:00 – 14:00 καθημερινά)

Την Τετάρτη 15 Οκτωβρίου αρχίζει ο νέος κύκλος διαλέξεων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Πρόκειται για έναν κύκλο 8 διαλέξεων (15 Οκτωβρίου – 10 Δεκεμβρίου 2014) που έχει τίτλο «Από τον Μανιερισμό στον Γκρέκο» και μελετά τις αντικλασικές και μανιεριστικές τάσεις στην ευρωπαϊκή ζωγραφική του 16ου αιώνα και την πρόσληψη και αξιοποίησή τους από τον Θεοτοκόπουλο.

Τα μανιεριστικά έργα δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται για την απεικόνιση του κόσμου, ούτε, ίσως, για την ερμηνεία αυτού μέσω της τέχνης. Φαίνεται να στοχάζονται περισσότερο πάνω στο νόημα της ίδιας της καλλιτεχνικής αναπαράστασης, το σκοπό και την ουσία της. Εξαρθρώνουν την αναγεννησιακή αντίληψη του χώρου, τοποθετούν την ανθρώπινη μορφή να τον ορίζει, αντί να ορίζεται από αυτόν, αντιστρέφουν ή καταργούν την καθιερωμένη ιεράρχηση των στοιχείων της απεικόνισης, διακόπτουν τη ροή του αφηγηματικού πλαισίου και αποδίδουν το φως και το χρώμα με τρόπους που ξεπερνούν κατά πολύ τη συμβατική φυσική αναπαράσταση και προαναγγέλλουν τάσεις που προσιδιάζουν στις αναζητήσεις της μοντέρνας και της σύγχρονης τέχνης, με έμφαση στην αυτονομία και την αυτοαναφορική δύναμη των εικαστικών στοιχείων, παρά το φαινομενικά παραστατικό περιεχόμενο τους. Παρά τον αντικλασικό τους χαρακτήρα και τα έντονα στοιχεία κλονισμού των ισορροπιών της εικόνας οι μανιεριστές δημιουργούν κάποια από τα πιο ενδιαφέροντα και πιο δυνατά έργα στην ιστορία της τέχνης τα οποία αποτελούν και το αντικείμενο αυτό του κύκλου.

Read the rest of this entry »