Παντελής Τσάβαλος

Η ζωγραφική ως τέχνη δεν είναι μια ακαθόριστη προβολή στον χώρο, αλλά μια δύναμη τόσο ισχυρή και αποφασιστική που συμβάλλει στον εξευγενισμό την ψυχής. Είναι η γλώσσα που μιλά στην ψυχή.

Εάν ένας καλλιτέχνης δεν ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο, θα υπάρξει ένα αγεφύρωτο χάσμα διότι καμιά άλλη δύναμη δεν μπορεί να αντικαταστήσει την τέχνη. Αναπόφευκτα, όσο η ανθρώπινη ψυχή δυναμώνει, τόσο αυξάνει και η ζωτικότητα της τέχνης, δεδομένου ότι η ψυχή και η τέχνη είναι ακατάλυτα συνδεδεμένες και η μία συμπληρώνει την άλλη. Κατά καιρούς, όταν η ψυχή πνίγεται και πιέζεται από υλιστικές αμφιβολίες και χαμηλές φιλοδοξίες, τότε ακούγεται η πλανεμένη άποψη πως η “καθαρή” τέχνη δεν έχει δοθεί στον άνθρωπο για ειδικούς σκοπούς, άλλα χωρίς σκοπό, πως η τέχνη υπάρχει μόνον για την τέχνη (l’art pour l’art). Έτσι, ο δεσμός μεταξύ τέχνης και ψυχής πέφτει σε κώμα. Γρήγορα όμως αποδίδεται δικαιοσύνη δεδομένου ότι ο καλλιτέχνης και ο θεατής (των οποίων ο δεσμός είναι καθαρά πνευματικός) παύουν να αλληλοκατανοούνται, και στρέφει ο θεατής την πλάτη στον καλλιτέχνη του οποίου θαυμάζονται η δεξιότητα και η εφευρετικότητα.

Σε μια τέτοια περίπτωση, ο καλλιτέχνης πρέπει να αλλάξει την θέση του και να αναγνωρίσει το καθήκον που έχει απέναντι στην τέχνη και απέναντι στον πνευματικό του εαυτό, και να πάψει να θεωρεί ότι είναι κύριος της κατάστασης, αλλά υπηρέτης ανώτερων σκοπών, και ότι τα καθήκοντά του είναι μεγάλα, ιερά και επακριβώς καθορισμένα. Οφείλει να αναπτύσσει και να διαμορφώνει την ψυχή του και να καταδύεται μέσα σε αυτήν.

Ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει ένα μήνυμα να μεταδώσει. Δεν πρέπει να έχει ως στόχο να κατακτήσει την φόρμα, αλλά να προσαρμόσει την φόρμα στο εσωτερικό περιεχόμενο.

Ο καλλιτέχνης δεν γεννήθηκε για να ζήσει μια εύκολη κι ευχάριστη ζωή. Δεν έχει το δικαίωμα να ζει ανεύθυνα και να αποφεύγει κάθε επίπονη εργασία. Έχει αναλάβει την εκτέλεση ενός έργου που μπορεί να αποδειχθεί ο Σταυρός του. Όλες του οι πράξεις, τα συναισθήματα και οι συλλογισμοί αποτελούν την ανέγγιχτη αλλά στέρεη πρώτη ύλη από την οποία θα προέλθει το έργο του. Γι’ αυτό, δεν είναι ελεύθερος στη ζωή άλλα μόνο στην τέχνη.

Εάν ο καλλιτέχνης είναι ιερέας του “ωραίου”, τότε οφείλει να αναζητεί αυτό το ωραίο ακολουθώντας την ίδια βασική αρχή της εσωτερικής ανάγκης, που είδαμε και αλλού. Αυτό το “ωραίο” μπορεί να μετρηθεί μόνον με βάση το μεγαλείο αυτής της εσωτερικής ανάγκης.

(Απόσπασμα από το βιβλίο “On the Spititual in Art” του Wassily Kandinsky, πρώτη αγγλική μετάφραση, Νέα Υόρκη, 1946, μετάφραση ΓΙΚ)