Παντελής Τσάβαλος

Εικόνα 1

Με αφορμή την ερώτηση της Βίβιαν για το γκράφιτι της οδού Πειραιώς, αξίζει, ίσως να αναφέρουμε τα εξής:

Το έργο από το οποίο εμπνεύστηκε το γκράφιτι είναι ένα πολύ όμορφο σχέδιο του Ντύρερ με τον συμβατικό τίτλο Χέρια που προσεύχονται [Betende Hände / Praying Hands] (Εικόνα 1), διαστάσεων 29× 20 εκ., φτιαγμένο με μαύρο μελάνι και λευκό τονισμό πάνω σε χειροποίητο, χρωματισμένο μπλε χαρτί και βρίσκεται στην Albertina, στη Βιέννη. Πρόκειται για ένα σχέδιο που φτιάχτηκε γύρω στο 1508 και αποτελεί μελέτη για τα χέρια του αποστόλου στο κάτω δεξιό μέρος του κεντρικού τμήματος του βωμού Heller (Heller Altar).

Το έργο αυτού του βωμού είναι ένα τρίπτυχο που δημιουργήθηκε το 1507-1509 από τον Ντύρερ (εσωτερική όψη) και τον Γκρούνεβαλντ (εξωτερική όψη) κατά παραγγελία του Jacob Heller, πλούσιου εμπόρου της Φρανκφούρτης από τον οποίον πήρε και το όνομά του. Εκατό χρόνια αργότερα, το 1615, το έργο αγοράστηκε από τον Μαξιμιλιανό Α’, δούκα της Βαυαρίας και βρέθηκε στο Μόναχο όπου δυστυχώς καταστράφηκε σε μια πυρκαγιά το 1729. Υπάρχει ένα αντίγραφό του, που είχε δημιουργηθεί από τον Jobst Harrich , ώστε να αντικαταστήσει το πρωτότυπο που μεταφέρθηκε από τη Φρανκφούρτη στο Μόναχο και το οποίο βρίσκεται σήμερα στο Städel της Φρανκφούρτης (Εικόνα 2).

Εικόνα 2

Το συγκεκριμένο έργο αντιγράφει μεν πιστά το πρωτότυπο έργο του Ντύρερ, αλλά δεν ξεπερνά τη μέτρια ζωγραφική ποιότητα, αν μου επιτρέπεται μια τέτοια αξιολογική κρίση. Αντίθετα τα πρωτότυπα σχέδια του Ντύρερ (έχουν σωθεί περίπου δεκαοκτώ και βρίσκονται σε διάφορα ευρωπαικά μουσεία – στη Βιέννη, στο Βερολίνο, στη Βρέμη, στο Ρότερνταμ και το Παρίσι) είναι ιδιαίτερα υψηλής ποιότητας και μελετούν τις λεπτομέρειες των σωμάτων και των ενδυμάτων με εξαιρετικά διεισδυτικό τρόπο (Εικόνες 3-9). Τα σχέδια αυτά χαρακτηρίζονται από αρτιότητα στη σχεδίαση, θαυμάσια μελέτη του σκιοφωτισμού, εξαιρετικούς συνδυασμούς μαύρου μελανιού και λευκού τονισμού, ρυθμικά διασταυρούμενη γραφή και αποτελούν ένα πολύ ενδιαφέρον σύνολο έργων από τα οποία το συγκεκριμένο με τα χέρια είναι το πιο γνωστό – και ίσως το πιο ωραίο.

Εικόνα 3

Σε ότι αφορά το γκράφιτι της οδού Πειραιώς 20 (Εικόνες 10-11) ο τίτλος του είναι Praying for us, αντιγράφει όμορφα τα χέρια του Ντύρερ, τα οποία όμως δεν κοιτάνε προς τον ουρανό, αλλά προς τα κάτω, προς τη γή. Δημιουργεί με αυτό τον τρόπο την αίσθηση ότι είναι ο Θεός που προσεύχεται για εμάς αντί των ανθρώπων που προσεύχονται προς τον Θεό. Το έργο είναι καλλιτεχνική πρόταση του φοιτητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Παύλου Τσάκωνα και υλοποιήθηκε από τους ζωγράφους Μανώλη Αναστασάκο και τους αδελφούς Δημήτρη, Μπάμπη και Θανάση Κρέτση.

Χρειάστηκαν 20 μέρες πάνω στη σκαλωσιά για να ολοκληρωθεί το γκράφιτι. Το έργο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της δράσης του ΥΠΕΚΑ «Τέχνη και δημόσιος χώρος, ζωγραφική επί τυφλών όψεων κτιρίων της Αθήνας». Μιλώντας στην Athens Voice ο Μανώλης Αναστασάκος, είπε:

Εικόνα 10

 «Η τοιχογραφία της οδού Πειραιώς παρουσιάζει δύο χέρια σε στάση προσευχής, αντεστραμμένα, σαν να γύρισε όλος ο κόσμος ανάποδα. Μια άλλη οπτική του θέματος (και η πιο έγκυρη, πιστεύω) είναι σαν να προσεύχεται ο Θεός για εμάς. Προσθέτοντας το σχόλιο ότι αν έφτασε μέχρι και ο Θεός να προσεύχεται για εμάς, τότε όντως όλα έχουν πια αναστραφεί. Το έργο τις πρωινές ώρες έχει την ίδια τονική διαβάθμιση με τον ουρανό, με αποτέλεσμα να βλέπει ο θεατής τα χέρια σαν να βγαίνουν όντως από τον ουρανό. Ένα έργο που κάνοντας ένα ιστορικό ταξίδι μέσα από τα μάτια του αρχικού εμπνευστή του Albrecht Durer το 1508, φτάνει σε εμάς αναμορφωμένο, αναδομημένο και με μνημειακές διαστάσεις. Κάποιοι είπαν πως είναι σαν να κάνει ο θεός βουτιά ως έκπτωτος, κάποιοι άλλοι πως, αν είναι τα χέρια του θεού, τότε σε ποιόν άραγε προσεύχεται; Οι απόψεις πολλές, όταν όλοι ξέρουμε πως για την τέχνη του δρόμου, οι τοιχογραφίες, είναι έργα με διαφορετικό αντίκτυπο για κάθε έναν από εμάς. Είναι πολλές φορές αμφίσημες και πολυεπίπεδες, πολυπαραγοντικές , με μόνο σκοπό ίσως να αφυπνίσουν τον θεατή και την κριτική του σκέψη. Σε μια εποχή, που όλοι πρέπει να αφυπνιστούμε πάσχοντας από έλλειψη συγκέντρωσης, χαμένοι μέσα στην απροσεξία, αξίζει να κοιτάξει κανείς ψηλά και να αναρωτηθεί. Επειδή η τέχνη μπορεί να εκφράσει και να εκφραστεί χωρίς να αναρωτιόμαστε τι σημαίνει το σημαίνει”».

Εικόνα 11