Συνεχίζω σήμερα την ανάρτηση αποσπασμάτων από κείμενα που νομίζω ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόηση της σύγχρονης τέχνης (ή ακριβέστερα: στην κατανόηση του γιατί δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε την σύγχρονη τέχνη). Αυτή την φορά πρόκειται για ένα απόσπασμα από το δοκίμιο του καθηγητή Jorn K. Bramann, με τίτλο “Understanding the End of Art”.
.
«(…) Χρειάστηκε να περάσουν πολλές γενιές καλλιτεχνών μέχρι τα αντικείμενα να εξαφανιστούν εντελώς από τους ζωγραφικούς πίνακες. Στο κοινό είχε δημιουργηθεί όμως η παρεξήγηση ότι η ουσία της τέχνης είναι να απεικονίζει την πραγματικότητα (σύμφωνα με την θεωρία της μίμησης της κλασικής Ελληνικής φιλοσοφίας). Αυτή η παρεξήγηση είναι κατανοητή όταν πρόκειται για ανθρώπους που σπανίως παρατηρούν με προσοχή ένα έργο τέχνης. Και όμως, είναι εντελώς οφθαλμοφανές ότι οι περισσότεροι καλλιτέχνες μετά την Αναγέννηση είχαν άλλο στόχο από το να κατασκευάζουν εικόνες που αντικατόπτριζαν τον κόσμο. Ακόμη και ζωγράφοι που συνήθως τους κατατάσσουμε στους “Ρεαλιστές”, όπως π.χ. ο Ουίνσλω Χόμερ, συχνά ζωγράφιζαν θαλασσογραφίες, όπου το νερό, η άμμος και ο ουρανός ήσαν απλώς προσχήματα για να ζωγραφίσουν σχήματα και επιφάνειες που αφ’ εαυτών προσέφεραν ένα ικανοποιητικό αισθητικό αποτέλεσμα — ασχέτως του τι απεικόνιζαν.
Η ριζική ρήξη, ωστόσο, επήλθε λίγο μετά την αρχή του 20ου αιώνα. Από ορισμένους αφηρημένους ζωγράφους όπως ο Καντίνσκυ και ο Μάλεβιτς (καθώς και θεωρητικούς όπως ο Κλάιβ Μπελ) επισημοποιήθηκε το ήδη γνωστό γεγονός ότι στην πραγματικότητα η ζωγραφική αποτελείται από γραμμές, σχήματα, χρώματα και υφές, και όχι από τις εικόνες και τις ιστορίες που τυχόν απεικονίζονται. Οι κυβιστές ζωγράφοι όπως ο Μπρακ και ο Πικάσο απέδειξαν το ίδιο πράγμα με το να κόβουν (οπτικά) τα αντικείμενα σε κομμάτια, και να επανασυνθέτουν τα θραύσματα σε συνδυασμούς που δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν στην πραγματικότητα, αλλά που εξυπηρετούσαν τις απαιτήσεις των εικαστικών συνθέσεων στον καμβά. Η μέθοδος του Κυβισμού έκανε προκλητικά εμφανές το γεγονός ότι τα αντικείμενα που υπάρχουν στον κόσμο είναι απλώς η πρώτη ύλη στα χέρια του καλλιτέχνη, με την οποία αυτός επιδιώκει να πετύχει τους δικούς του — καθαρά αισθητικούς — σκοπούς. Το σύνολο της μοντέρνας τέχνης δείχνει πολύ καθαρά ότι αυτή η τέχνη δεν είναι στην υπηρεσία κανενός, και ότι αποτελεί κατά κύριον λόγο μία ιδιαίτερη μορφή δημιουργίας που έχει τις δικές της απαιτήσεις και την δική της αυτογνωσία. Η ύπαρξη ορισμένων συγκεκριμένων απεικονίσεων, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία δευτερεύουσα επιδίωξη.»
.
Απόσπασμα από το δοκίμιο του καθηγητή Jorn K. Bramann, με τίτλο “Understanding the End of Art”, του 1998, από το Philosophical Forum του Frostburg State University, σε μετάφραση Γιάννη Κοκκώνη. Το πλήρες κείμενο (στα Αγγλικά) μπορείτε να το βρείτε στην διεύθυνση http://faculty.frostburg.edu/phil/forum/forum4.htm
Παντελής Τσάβαλος 
Leave a Reply