Με την ευκαιρία της έκθεσης για τον Γιαννούλη Χαλεπά
(Εθνική Γλυπτοθήκη, 2007)
Ο Τζιακομέτι, ο Λίπσιτς και οι άλλοι, που τους είπαμε μοντερνιστές, καθώς και η δεύτερη γενιά που θα ακολουθήσει αργότερα, με τον Χένρυ Μουρ και τους άλλους, κάνουν το ίδιο πράγμα. Προσπαθούν να πουν ότι η εικαστική γλώσσα είναι μια γλώσσα. Είναι αυτό ακριβώς που συμβαίνει και με την μουσική. Ένα μουσικό κομμάτι δεν μ’ αρέσει επειδή περιγράφει μια πραγματικότητα — δεν είναι καλύτερο όσο περισσότερο μοιάζει με την πραγματικότητα. Αν γράψω μια μουσική που μιμείται τον ήχο του πουλιού, η μουσική αυτή δεν θα έχει νόημα. Η μουσική που γράφει ο Μπαχ, για παράδειγμα, δεν μιμείται τον ήχο του πουλιού. Δημιουργεί ένα ισοδύναμο ενός πράγματος που υπάρχει στην φύση. Οπότε ο μοντερνισμός τι λέει; Προσπαθεί να πει ότι η τέχνη είναι αυτάρκης. Έχει τον δικό της λόγο, την δική της γλώσσα, τα δικά της μέσα. Και με αυτά τα μέσα θα πρέπει εγώ να εκφράσω κάτι. Αν αυτό το κάτι είναι θετικό ή αρνητικό, αν είναι συναίσθημα ή αν είναι νους, αν είναι το ένα ή είναι το άλλο, ποικίλει κατά περίπτωση.
Ο Χαλεπάς λοιπόν, μέσα ακριβώς από αυτή την διαδικασία (της αρρώστιας του, του προσωπικού του βίου κλπ), βρίσκεται απέναντι σε ένα κόσμο που δεν του πριμοδοτεί αλλά του ισοπεδώνει το υποκείμενο. Δεν μπορεί να υπάρξει ο Χαλεπάς σε αυτόν τον κόσμο. Είναι τρελός! Τον αντιμετωπίζουν σαν τρελό. Τον κλείνουν στο ψυχιατρείο. Τον απολύουν από την δουλειά του. Όταν πάει να ζητήσει σε γάμο την κοπέλα που ερωτεύθηκε, τον κοροϊδεύουν. Οπότε, το υποκείμενό του — το υποκειμενικό του Εγώ — συνθλίβεται από τον εξωτερικό κόσμο. Φθάνει στα όριά του. Αυτό, οι ξένοι το πέρασαν σαν διαδικασία φιλοσοφική. Κάποια στιγμή εμφανίζεται ο Μπωντλέρ, εμφανίζεται ο Ρεμπώ, εμφανίζεται ο Μαλαρμέ, και λίγο-λίγο δημιουργείται μία ρήξη. Στο τέλος εμφανίζονται οι εξπρεσιονιστές, οι οποίοι πνίγονται και φωνάζουν: “Δεν πάει άλλο! Πνίγομαι! Θέλω να εκφράσω αυτό που νιώθω. Δεν θέλω να ζήσω άλλο με αυτούς τους περιορισμούς!” Ο Χαλεπάς περνάει τα ίδια στην προσωπική του ζωή. Οπότε, η φυγή που κάνει από κει και πέρα είναι η κατάκτηση του μοντερνισμού στην Ελλάδα, χωρίς ποτέ να έχει πάει ο ίδιος να δει μοντερνισμό στην Ευρώπη. Γι’ αυτό είναι σημαντικός.
Παντελής Τσάβαλος 
Leave a Reply